Li Koçgîrî heta Roboskî-Ali Haydar Gürbüz
Kurdîstan Welatekî gelekî kevn û dirokîye.Cihekî bî qedi mê. Dîroka Kurdîstanê bî zulm û zordarîyê bandora Dewleta Tirk,Îran û Irakê hatîye çekirî.
Li Tirkiyê serhildanê Koçgîrî, Şex Said, Agiri û Dersimê serhildanên kû ji bo mafe kurdan pekbu.
Armanca serxwebûna Koçgîrî, li civinekî Yellîcede “biryara şerê çekdari hat girtin.Û planê Kurdistanekî serbixwe tespît kirin”.
Serketina Tirkan M.Kemal dema kû bî vê hesiya, tirs û xof ketî bû nav hundırê van. M.Kemal û hevalen wî planekî bê bextî çekirîn û 72 axayen kurd birne paytexte, kirin vekîl, pîşte wî jî bi planê kirkirnê Koçgîrî hemu gund û bajare ,yen kû tevlêbuna serhildanê, şewîtandin û kumandare tirk Topal Osman zarok, pîr û kal, daha kû ki hatî ber hemu kuştin. Dî sala 1921’e da serhildanê Koçgîrî têkçû.
Dema Serhildanê “Koçgîrî” û têkçu, pişte wî, Baytar Nurî bi hêzan xwe, yên kû paş şera mezîn xweş mayî bun,çunê herema Dersimê cem Seyît Riza. Herema Dersimê heta wî wextî hinî neketi bû bin bandora tirk.
Serketina Tirk M.Kemal û kabîne wî, paş peymana Lozan hebûna kurdan înkar kir. Ziman, Baverî û hemu reng û rindê çanda kurd qedexe kir.
Devleta tirk ji berî heta îro li ser mafe kurd deraw û hîleye xwe berdewam dîke. Û kurden kû denge xwe ji bo maf û azadî bilind diken, hatine girtin, bê dadgeh û daxuyan bî salan dî zindaneda wekî esîr tene girtîn. Ew dîroka Tirkîyê xapokî û siyasetên wan ê derawçî û rureş li ser me kurdan îro jî bî destê Fetullah û Tayîp berdewam dîkê.
Dema serhildane Şex Saîd kû pêkçû, Şex Saîd û 48 hevalen wî bî darvekirin. Bî hezaran kurd kuştin, bî sedan seroken kurd kuştin û aviten zindanan. Gund û bajarê herema serhildanê şewîtandin.
Her wekî kû hun jî bê dizanin, dema serhildanê Agiriyê dewleta Tirk tene li Gelîyê Zilan Qasî 15.000 Kurdên sivil bî carekê kuştin. Dîrokê Tirkan bî komkujî gelê bindestan hatiyê çekîrîn.
Paş serhildanê Agiri, leşkere Tirk erîşa herema Dersimê dîkê. Herema Dersîm ji berêda heta wî wextî heremekî serbixwe bû, caran neketî bû bin bandora Osmanî û heta sala 1938 an jî hinî neketîbû bin bandora dewleta tirkan.
Paş wan serhildanan, bî hile û derewan hukumetê tirkan tekoşîna kurdan xelek zeman bê deng iştîn. Ziman û bawerîya kurdan hemû qedexe kiri bun û rewşa mê kurdan jî pir xirab kirin. Seroken serhildanên hemu darkirin.Tene li Dersimê, tê gotin kû, nezikê 60 hezar kurd kirkirin.
Ji sala 1921 anda heta roja îro bî sîstemekî plan mafe kurd teyê înkarkirin, gelê kurd hur hur tê kirkirin, rewşenberî, ronakbîr, dengbej, helbestwan,sîyasetmedar, rojnamegeri, kurden, yekû li ser mafê xwe kar û bar dikin,ye kû lî ser azad û aşîtî xeber tedîn û dîxazîn, hemu tek bi tek tenê girtin û davijin hepîsê.
Roja îro li dunê hemu milet hîşyar buye, dil ji mê kurdan gelek milet serbest bûne û azad û serbîxwe dijin. Li hemu heremê kurdîstanê, kurd jî îro hîşyar bune û dixazîn serbestî û azadî. Kemasîya me mezîn yekîtîya gelê meyê.
Li ser wan xastîna me kurdan, azadî û aşitî, serketîna tirk îro jî wekî dîroka xwe bî kiler, li ser mê kurdan bombabaren dibarînê. Kirkirna kurden bî sîyasetekî tevayî berdewam dikin û heta kurden sîvîl ye bê çekdar jî dikujîn. Bî hezaran sîyasetmedar, rojnemedar,parêzer(Ewukat)û gelek kurd neha li zindanenê. Komkujiya li gundê Roboskî yê navçeya qilebana Şirnexê, dema kirkirne Dersîmê, Koçgîrîye,zîlan û Helepçe tine bîre min. Îro rewşa mê kurdan dîsa xirabê, ji ber kû em jî hîşyar bûn û tekoşîna xwe azadî û aşîtî, çi tibe bila bibê, çi tekin bila bikin, bê tirs û xof heta Kurdastenekî serbixwe bidin.
Komkujiya gundê Roboskî ez lenet û şermezar dikim. Ê kû baverîya xwe ji xwêde henê hebekî ji xwêde(Hakk) ditirsin, wextekî belê xwe jî tebînîn. Bila dewlata tirk bîzanî kû pirsgirtîya kurd bî kuştinê, bî girtinê Gelê Kurd, qedexe kirine Maf, bî qetlîaman çareser nabe. Û xebat û karê rîya aşîtî, her wekî jîyanekî bî biratî peşwe nare.
Di Dîroka Kurdîstaneda heta nîha ji 30 berjûr Serhildan û berwxedan pekhatî. Hinek ji wana:
1905 :Serhildanê Bitlis, Beyazıt
1907 : Hereketê Xoybun
1906 : Serhildanê Bişare Çeto
1907-1909 : Berxwedana Dersim
1908 : Serhildanê Hemawendi
1909 : Serhildanê Süleymaniye
1913 : Serhildanê Melle Selim ve Şeyh Sahabettin
1914 : Serhildanê Barzan ayaklanması
1919-1922 : Serhildanê Simko ( İsmail ağa )
11 mayis 1919 : Serhildanê Ali Bate
21 mayis 1919 : Serhildanê Mahmud Berzenci (1.)
6 mart 1921 : Serhildanê Koçgiri
4 Eylul 1924 : Serhildanê Beytüssebab
13 Şubat 1925 : Serhildanê Seyh Said
10 Haziran 1925 :Berxwedana Nehri
7 Agustos 1925 : Berxwedana Reşkotan - Raman direnişi
16 Mayis 1926 : Serhildanê Ağrı ı (1)
21 Ocak 1926 : Berxwedana Hazro
7 Ekim 1926 : Serhildanê Koçusağı
26 Mayis 1927 : Berxwedana Mutki
8 Eylül 1927 : Serhildanê Ağrı (2)
21 Mart 1937 : Serhildanê Dersim
11 Eylül 1961: Serhildanê Mele Mustafa Barzani