KİRMANCİ-ZAZACA-DİMİLKİ-KİRDKİ

KİRMANCİ-ZAZACA-DİMİLKİ-KİRDKİ

26 Nisan 2010 Pazartesi Saat 15:27

Yeryüzünde pek çok dil var. Pek çok dil de yok oldu veya yok olmakla yüzyüze olanlar var.

Yeryüzünde pek çok dil var. Pek çok dil de yok oldu veya yok olmakla yüzyüze olanlar var. Anamın ve halkımın dili olduğu için üzüntü ile söyleyebilirim ki Zazaki, Kirmanci, Dimilki, yok olmakla yüzyüze olan lehçelerin başında gelmektedir.

Neden bizim lehçe bu duruma düşürüldü? Kuzey Kürdistan’da son soykırım 1937/38 yıllarında Dersim de olduğundan ve ben Dersimlilerin “TERTELE” dedikleri yılda dünyaya geldiğimden, şüphesiz Dersimli genç Kürtlerden daha çok bunun nedenini bilmekteyim, çünkü bu dönemi bizzat yaşadım.

Atatürk, manevi kızı ve sevgilisi Sabiha Gökçen Hanımefendi'nin beline bizzat bağladığı meşhur „Ulu Önder tabancası“ ile Dersimli haydutlara karşı savaşa gönderir. Bu anı görüntüleyen fotoğraflar var. Ve bu Sabiha Hanım, ilk kadın pilot olarak Dersim köylülerini bombalarken, bir kadın olarak sayısız insanımızı, kadın-kız, çocuk ve genç ve ihtiyar katletti. Soykırım ardından arta kalan perişan haldeki on binler hayvan vagonlarında batıya sürüldüler. Türkiye Devleti katliamını fevkalade güzel bitirdikten sonra, her ilçede Kürtlere yaptırdığı kışlaları yatılı okullara çevirip, kalanları asimile etmeye başlamıştı. Ermeni halkına uygulattıkları soykırımda oldukça tecrübeli olan bu İttihatçı çete, dünyanın gözü önünde Dersim Kürt halkına; sonradan Hitler’in Yahudiler için söylediği bir ‘ENDLÖSUNG’ hazırladı. (sonunu getirme) Dünya ne Ermeni soykırımına baktı, ne de Kürt soykırımına baktı. Dersim'de Kemalist barbar çetenin katliamını görmeyen dünya ilericileri ve sosyalistleri Franko faşizmine karşı tugaylar oluşturup savaşırken, Dersim de olanları kimse görmedi. O zamanlar TKP adındaki Kemalist parti dünyaya; feodal başkaldırı, diye lanse edip Kürt düşmanlığı yapıyordu. Aslında bu durum günümüze kadar süre geldi. Bugünkü Türk soluna bakınız, bu dağınıklığı, bölünme ve parçalanmayı neye bağlarsınız? Ben söyleyeyim. Kürt düşmanlığına battıkları için birlik olmak istemiyorlar.

Kemalist çete, sağ bıraktığı Dersimlilere, başka bir dil, başka bir ulus olmayı dayattı. Bütün coğrafyamız türkleştirildi. Daha ilk gün anlamını bilmediğimiz yeminle okula başlamıştık. “Türküm, doğruyum, çalışkanım...” Evde bile Kürtçe konuşma yasak yapılınca, Kürt çocukları köklerinden koparılmıştı. Sonra Sıdıka Avar, Kürtten Türk yapmayı başarıyla sürdürdü. Kürdistan'da, Kemalist Türklerin ilericilik yükledikleri Köy Enstitüleri mantar gibi yerden bitti. Bir zamanlar katliamın yapıldığı Abdullah Alpdoğan kışlaları yatılı bölge okullarına çevrildi.

Çocukluk yıllarımda cem tutmak bile yasaktı. Halkımız cem tutarken etrafa nöbetçi koyarak önlem alıyordu. Cem tamamen Kürtçe, yani Kirmanci-Zazaki tutuluyordu. Deyişler, dualar yine anladığımız dilden yapılıyordu, çünkü ziyaretler başka dil bilmezlerdi. Kures, Duzgin, Kalferat, Kalmem, Zel, Karsiniye, Muzurbava hepsi bizim lehçeyi konuşan evliyalardı. Pir ve rayverlerimiz ya bizimkini, ya da Kirdaşi-Kurmanci konuşurlardı.

Biz Kirmanci-Zazaki konuşuyorduk, ama uzak olmayan yerlerde Kirdaşi, Kurmanci lehçesini konuşanlar vardı. Farklı lehçeleri konuşsalar bile, kimse bunlara başka millet, veya başka dil konuşuyor gözüyle bakmazdı. Aynı pir ve rayver sahibi, aynı ruhsal şekillenme, bir elmanın yarısı gibiydik. Onlar Kurmanci, biz Kirmanci konuşurduk. Ama aynı halktık. Kaldı ki, Dersim katliamında, sen Zazasın, sen Kurmancsın veya sen Alevisin diye öldürmediler, sen Kürtsün diye öldürdüler. Bu soykırımda, Dersim'e sığınıp Alevi olan Ermeniler, Kürt diye ikinci bir darbe yediler.

1980 de iktidara gelen Netekim Paşa'nın Türk solunu manipule eden politikası bizi bölmeye başladı. Geçenlerde Ressam Nuri Aslan kendi ailesinden örnekler verdi. Dersim'de herkesin saygısını kazanan, Şahan Bey ile Hasan Hayri Bey akrabalarıdır. Bunlar Zaza oldukları veya Alevi oldukları için değil, Kürt oldukları için katledildiler. Sevgili Nuri'nin bazı akrabaları kendilerini Kürtlerden dıştalamakla acaba Şahan Bey ve Hasan Hayri Bey'in anısına hakaret etmiyorlar mı?

Zazaların başka ulus olduklarını, hatta Kürtlerin baskısında kaldıklarını anlatmaya çalışanlar var. Okula başladığım yıllarda nasıl bize “Türklük” dayatıldıysa, 1980 den sonra da yeni teorilerle halkımızı, Zaza ve Kürt diye ayırdılar. Sanki Mazgirt, Pertek, Çemişgezek gibi Kurmanci konuşan halkımız bizim dile baskı uygulamış gibi bir çalışma içine girdiler. Kurmanci konuşanlara hakaret anlamına gelen “KHUR” demeye başladılar. Hangi bilim adına, hangi çalışma ürünü olduğu bilinmeyen, sadece bölmeye hizmet eden yazılarla agresiv tarzda kafa karıştırmaya çalıştılar. Bunlar çoğunlukla marjinalleşen Türk solundan olanlardır. Kendileri Dersimli olsalar da geldikleri siyasetlerdeki Kürt düşmanlığını atamadıkları için sürdürüyorlar. Hem Kürde karşı duruş sergileyen, hem de Kürdistan derinliğinde konser veren beyni küçük tipler var.

Kürtçe’nin, kuzey ve güney hattında farklı lehçeler konuşulur. Merkezi bir devletimiz olmadığı için anlaşmak oldukça zor olsa da bir dilin farklı lehçeleridir. Bu durum Almanca’da ve Arapça’da da böyledir. Evliya Çelebi 17. Yüzyılda Kürdistan’a gitmiş, Palu, Harput, Pertek gibi sancakları da gezip vergi toplamış. Orada gördüklerini yazarken; ZAZA EKRAD diye yazmaktadır. Ekrad, Arapça Kürtler demektir. O halde Zaza Kürtleri demektir. Ayrı bir halk olarak görmüyor. “Evliya Çelebi in Bitlis, Klaus Kreiser” kitabını okuyan bu tarz söyleme bir kaç yerde rastlar. Kaldı ki, Güney Kürdistan'da konuşulan Goranca lehçesi Zazaca ile hemen hemen aynıdır. Şimdi tüm bu verilere bakınca, rahatlıkla bir dil ve onun farklı lehçeleri görmek doğrudur.

İşin garip yanı, bizim Kirmanci lehçesine yeni isimler bulanlar çoğalıyor. Yukarda bahsedilenlerin yanında „be-so“ (yani gel git demektir,) adını koyan Türk ırkçılığından kurtulamayan seviyesizler var. Tabii „Dersimce“ diyenler cehaletin en rezilinde olanlardır.

Eğer Kürtler birliklerini geliştirip demokratik bir ülke kurabilseler, Zazaca konuşulan bölgeler doğal olarak otonom olurdu. İster kendisini Zaza ulusu olarak algılasın, ister Kürt halkının parçası olduğunu kabullensin, kendi bileceği şeydir. Ama halk neye karar verirse, o kabul görür. Şimdi ortada bir şey yokken, bu tarz söylemlerle güçlerimizi bölmek, araya düşmanlık koymak sadece düşmana hizmet eder.

Haydar IŞIK

www.haydar-isik.com